Inleiding
In dit beleidsplan geven we een overzicht van het doel van de stichting, de cultuur-historische achtergrond van het agrarische slagenlandschap waarvoor de stichting zich inzet en een inzicht in de plannen die de stichting heeft om invulling te geven aan haar doelstelling.
1. Doelstelling van de stichting
De stichting heeft als belangrijkste doel het beschermen en behouden van het unieke cultuurhistorische agrarische slagenlandschap (waaronder de flora en fauna), gelegen op de overgang van hoge bosrijke zandgronden (Utrechtse Heuvelrug) naar de lage veenweidegebieden ten westen van Maartensdijk. Dit betreft het landschap gelegen tussen de Dorpsweg en de Nieuwe Wetering, ten oosten van Maartensdijk. Voorts heeft de stichting tot doel al hetgeen met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of voor het doel bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woord.
De stichting tracht haar doelen te bereiken door onder meer:
- het beschermen en ontwikkelen van de natuur en het unieke landschappelijke karakter van Maartensdijk Oost en het omliggende landschap
- het beschermen en ontwikkelen van het agrarisch op zandgrond gelegen slagenlandschap van Maartensdijk Oost
- het behouden en beschermen van flora en fauna die op het omliggende landschap van Maartensdijk Oost voorkomen, inclusief de leefgebieden van beschermde diersoorten als de das, dwergvleermuis, de bruine en groene kikker, de ringslang, de hazelworm, hazen en konijnen
- het voorkomen van aantasting van dit landschap door woningbouw en/of vergelijkbare activiteiten
- het bewerkstelligen dat het landschap tussen de Dorpsweg en de Nieuwe Wetering en ommelanden als natuurmonument binnen het Noorderpark of het Utrechts Landschap wordt opgenomen
- het verrichten en bevorderen van alle verdere handelingen, die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn.
De stichting doet dit in nauw overleg met de agrariërs die het land in gebruik hebben en de omliggende bewoners en andere betrokkenen.
2. Ontstaan van het slagenlandschap
Het landschap kenmerkt zich door lange, doorgaande kavels (‘slagen’), die worden gescheiden door sloten. Om het land te ontginnen werden in de middeleeuwen afwateringssloten haaks op de Vecht gegraven. Aan het einde van een ontgonnen gebied werd een dwarskade, een dijk, aangelegd om het land droog te houden. Langs deze kade ontstond bebouwing. Werd het land weer drassig door inklink, ging men het gebied achter de kade ontginnen. Ook hier kwam weer een achterkade als begrenzing, waar bebouwing ontstond.
In de Middeleeuwen is het Domkapittel in Utrecht begonnen de veengebieden in het noordwestelijk deel van de provincie Utrecht ter ontginning uit te geven. Vanuit de Vechtstrook in het zuidwesten naar het noordoosten werden door boeren sloten evenwijdig aan elkaar gegraven, waar doorheen het water kon worden afgevoerd en waarover tevens schuiten konden varen die turf (het afgegraven veen) vervoerden. Zo ontstonden er langgerekte stroken land met sloten ertussen, een zogenaamd slagenlandschap. Steeds na een bepaalde tijd werd er een dwarsdijk, een zogenaamde ontginningsas, aangelegd. Hierlangs werden vaak boerderijen gebouwd. De Dorpsweg is één van die ontginningsassen, hetzelfde geldt voor wat nu de Nieuwe Weteringseweg heet.
3. Organisatie, bestuur en financiën
De Stichting Behoud Slagenlandschap Maartensdijk Oost is opgericht op 6 november 2020. De stichting staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel in Utrecht (nummer 80849849). De taken van het bestuur en de beschrijving van het functioneren van het bestuur is vastgelegd in de oprichtingsakte. De samenstelling van het bestuur is weergegeven op de website van de stichting.
De stichting beoogt niet het maken van winst. De stichting werft middelen via o.a. subsidies, giften en donaties. Daarnaast wordt via fondsenwerving getracht financiering te krijgen voor diverse te ondernemen activiteiten. De stichting beoogt in dat kader de (algemeen nut beogende instelling) ANBI-status te verkrijgen in de zin van de belastingwetgeving. Het bestuur zorgt ervoor dat zij door de belastingdienst als zodanig wordt erkend en zorgt ervoor dat aan alle voorwaarden die de belastingdienst in dat kader stelt wordt voldaan.
Binnen zes maanden na afloop van een kalenderjaar stelt het bestuur een jaarrekening op en publiceert dit op haar website. Het eerste boekjaar is een zogenoemd verlengd boekjaar tot en met 31 december 2021.
4. Activiteiten van de stichting
De activiteiten van de stichting zijn onder andere de volgende:
- In de eerste plaats wil de stichting de historie en het belang van dit unieke landschap onder de aandacht brengen van belangstellenden en in het bijzonder de bewoners van Maartensdijk. Dit zal de stichting doen door publicaties in de plaatselijke en regionale pers. Ook kan worden gedacht aan het organiseren van lezingen door bijvoorbeeld historici, landschapsarchitecten, agrariërs, biologen en natuurbeschermers. De stichting heeft verder het voornemen om wandelingen in en rond het gebied te organiseren met betrokkenheid van de agrariërs en onder begeleiding van deskundigen waarbij aandacht bestaat voor flora en fauna in dit gebied, maar bijvoorbeeld ook voor de wijze waarop de agrariërs al jaren dit gebied behouden en gebruiken.
- De stichting zal zich inzetten om aantasting van dit unieke landschap te voorkomen. Deze activiteit zal met name zijn gericht op het overleg met gemeente en provincie over ruimtelijke ontwikkelingen, zo mogelijk participeren in overlegorganen en waar nodig het indienen van bezwaarschriften en het voeren van procedures indien geplande ontwikkelingen tot aantasting van dit landschap zouden leiden.
- Bescherming van flora en fauna in dit gebied. In het slagenlandschap ten oosten van Maartensdijk komt een veelheid aan bijzondere dieren voor. Te denken valt aan de das, dwergvleermuis, de bruine en groene kikker, de ringslang, de hazelworm, hazen en konijnen. Maar ook reeën, de ransuil, buizerds, ooievaars, gebruiken deze landerijen als leefgebied en jachtgebied voor voedsel.
- De stichting houdt nauw contact met andere organisaties die zich bezig houden met vergelijkbare onderwerpen.
Waar nodig zal de stichting gebruik maken van externe deskundigen.
5. Recente ontwikkelingen
De Gemeente De Bilt stelt voor de komende jaren een forse woningbouwopgave te hebben. In dat kader wordt ook gesproken over bouwplannen bij Maartensdijk buiten de rode contouren. Ook wordt gesproken over het plaatsen van windmolens en het creëren van energieparken met zonnepanelen. Hoewel de exacte plannen van de Gemeente De Bilt nog niet helder zijn, is niet uit te sluiten dat het oog ook valt op het agrarische slagenlandschap ten oosten van Maartensdijk. Dit zou een forse aantasting van dit landschap meebrengen en heeft grote gevolgen voor flora en fauna.
Recent heeft de Provincie Utrecht een Ontwerp Omgevingsvisie en een Ontwerp Interim Omgevingsvergunning gepubliceerd waarop een ieder zijn of haar zienswijze heeft kunnen inbrengen. De stichting heeft van deze ontwikkeling gebruik gemaakt en gewezen op het belang van dit unieke landschap en verzocht (i) om het buitengebied rond Maartensdijk te kwalificeren als ‘bijzonder agrarisch cultuurlandschap’, (ii) geen medewerking te verlenen aan de beoogde woningbouwplannen en/of de realisatie van duurzame energiebronnen in dit buitengebied.
De stichting zal de ontwikkelingen nauw volgen en waar nodig overleg voeren met bestuurlijke instanties.
Dit beleidsplan is door het bestuur vastgesteld op 1 december 2020.